ΤΑΞΙΔΕΥΟΝΤΑΣ ΜΕ ΤΟΝ ΣΩΤΗΡΗ Λ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

ΤΑΞΙΔΕΥΟΝΤΑΣ ΜΕ ΤΟΝ ΣΩΤΗΡΗ Λ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, ΣΤΟΝ ΧΡΟΝΟ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΤΟΠΟ

Γράφει ο ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΒΑΣΙΑΔΗΣ

Από την Αγία Μαρίνα

Ένα αφιέρωμα στο βιβλίο « Μείναμε Εμείς...!»
Για τους Θεσπρωτούς της διασποράς, η επιστροφή στην γενέτειρα γη, έχει πάντα ένα μυστηριακό χαρακτήρα, που προσδιορίζεται από τις προσωπικές μνήμες και τα βιώματα, από τους συγγενικούς και φιλικούς δεσμούς και από τον ίδιο τον τόπο που απαράλακτα, από τα αρχέγονα χρόνια, καθοδηγεί τα βήματα της παλινόστησης.

Κάθε επιστροφή είναι και μία νέα εξερεύνηση των γνωστών τόπων της αγαπημένης Θεσπρωτίας, που η εξέλιξη μεταμορφώνει την επιφάνειά της με τις διάφορες παρεμβάσεις, τις μετονομασίες και την εν γένει αλλαγή του τοπίου, αλλά δεν μπόρεσε και δεν μπορεί ποτέ να εξαλείψει τις ιστορικές της ρίζες και τις παραδόσεις που τρέφονται από αυτές .

Κάθε παλινόστηση αποτελεί και μιά αφορμή αναζωπύρωσης της συλλογικής μνήμης, μιά νέα αναζήτηση των ανεξίτηλων παραδόσεων και ένα προσκύνημα στην καθαγιασμένη με το αίμα και τον ιδρώτα των ανθρώπων, ιδιαίτερη πατρίδα.

Η επιστροφή όμως στον αγαπημένο τόπο με ότι συμπεριλαμβάνεται στην έννοια του, δεν σημαίνει αποκλειστικά και μόνο την φυσική παρουσία του απόδημου.

Η επιστροφή στις ημέρες μας γίνεται και μέσω της καθημερινής επικοινωνίας με τα πρόσωπα που παραμένουν στον τόπο και κρατούν ζωντανή την σύνδεση του χθες με το σήμερα.

Η επιστροφή συντελείται διαρκώς και μέσω της κοινωνικής ηλεκτρονικής δικτύωσης που αποτελεί ένα διαρκώς ανοικτό παράθυρο ενημέρωσης και συμμετοχής στην εξέλιξη και τα δρώμενα της πατρικής γης .

Η επιστροφή τέλος πραγματοποιείται και μέσα από τις σελίδες ενός βιβλίου που περιγράφει τις περιοχές, τα βιώματα, τις παραδόσεις, τα ιστορικά γεγονότα, τα ήθη, αλλά και τα έθιμα του τόπου που προσδιορίζουν την διαχρονική του ταυτότητα.

Αυτήν την επιστροφή βιώνει ο αναγνώστης που περιηγείται στις σελίδες του βιβλίου «Μείναμε εμείς…!» το οποίο συνέγραψε ο ταλαντούχος Θεσπρωτός συγγραφέας Σωτήρης Λ. Δημητρίου.

Με υπομονή μυρμηγκιού και εργατικότητα μέλισσας, ο συγγραφέας ανάπτυξε μια θαυμαστή δραστηριότητα, συλλέγοντας ανεκτίμητες ψηφίδες από τις πηγές της προφορικής παράδοσης, από τηρούμενα αρχεία και από ιστορικά στοιχεία για να συνθέσει ένα ιστορικό μυθιστόρημα, που με την δεξιοτεχνία της γραφίδας του, κρατά ζωηρό το ενδιαφέρον του αναγνώστη από την πρώτη σελίδα μέχρι την τελευταία.

Με γεωγραφικό επίκεντρο το χωριό του, την Κουσοβίτσα Θεσπρωτίας που παλαιότερα ονομάζονταν Χρυσοβίτσα και σήμερα Αγία Μαρίνα, ο Σωτήρης Δημητρίου ανασκάπτει λογοτεχνικά τον τόπο και φέρνει στην επιφάνεια της συλλογικής μνήμης, μορφές του χθες, ξεχασμένα τοπωνύμια, παραμελημένες αρετές, ανθρώπινες σχέσεις, γλωσσικές ιδιαιτερότητες, καθώς και λεπτομέρειες εθνικού, ιστορικού, θρησκευτικού, κοινωνικού και πολιτιστικού περιεχομένου.

Ο συγγραφέας παίρνει μαζί του τον αναγνώστη σε ένα νοσταλγικό ταξίδι στον χρόνο και στον τόπο και τον οδηγεί στην διαχρονική πατρική γη, αναζωπυρώνοντας τις μνήμες και των δικών του παραδόσεων, που διατηρούνται και μεταλαμπαδεύονται από γενιά σε γενιά.

Κεντρικά πρόσωπα του μυθιστορήματος είναι οι δύο βλάμηδες, ο κριετάρης δηλαδή ο προεστός Λίαλ Νάνος και ο αξιωματούχος του δοβλετιού, ο αγάς Σκούμος που στον περίγυρό τους ο καθένας, οργανώνει τους δικούς του ανθρώπους με τους οποίους προσπαθεί να ενισχύσει τα συμφέροντα της δικής του πλευράς.

Τελικά η θεσμική θέση που κατέχει ο καθένας, παρά την παλιά προσωπική φιλία που τους δένει, τους φέρνει σε αντιπαλότητα και τους οδηγεί σε θανάσιμη σύγκρουση.

Αυτή η εξέλιξη της πλοκής προσδίδει και στα δύο πρόσωπα συμβολικά χαρακτηριστικά.

Ο Λίαλ Νάνος ο Έλληνας Χριστιανός δεν είναι πλέον μόνο ο προεστός της Κουσοβίτσας. Εκφράζει συνολικά το Ελληνικό Γένος που ανθίσταται στην κάθε λογής καταπίεση.

Ο Σκούμος Αγάς ο Τουρκαλβανός Μουσουλμάνος, δεν είναι μόνο ο εκπρόσωπος του Οθωμανικού Κράτους. Αντιπροσωπεύει την εκάστοτε εξουσία που καταπιέζει με κάθε τρόπο τους υποτελείς της, απομυζώντας του ελάχιστους πόρους .επιβίωσης τους.

Το γεγονός ότι τα δύο πρωταγωνιστικά πρόσωπα συνδέονται από παιδιά με προσωπικούς δεσμούς φιλίας, αμοιβαίων όρκων και αδελφοποιίας, δεν τους εμποδίζει να υπερασπίζονται ο καθένας με ακραίο τρόπο τα συμφέροντα της πλευράς που εκπροσωπεί, με συνέπεια να επέρχεται η δραματική ρήξη των σχέσεων τους, που οδηγεί στην ένοπλη αναμέτρηση, στην καταστροφή και στην προσφυγιά.

Τα πρόσωπα και τα γεγονότα που τόσο γλαφυρά περιγράφει ο Σωτήρης Δημητρίου, παίρνουν έτσι μια γενικότερη συμβολική διάσταση και απελευθερώνονται από τον τόπο και τον χρόνο, εκφράζοντας πλέον το σύνολο των περιπετειών του Γένους.

Η καταπίεση και η φυγή των Κουσοβιτσιωτών από τον τόπο τους, είναι η ίδια που εκδίωξε τους βλαχόφωνους Έλληνες της Πίνδου από τα εύφορα λιβάδια του τόπου τους, μακριά από την ανάλγητη εξουσία του Τουρκαλβανού δυνάστη των Ιωαννίνων.

Η προσφυγιά των Κουσοβιτσιωτών δεν διαφέρει από αυτήν των Ποντίων, των Μικρασιατών και των Θρακιωτών της Ανατολής, που υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τον τόπο τους, από τον ίδιο αλοεθνή και αλλόθρησκο διώκτη.

Τέλος στην σύγχρονη εποχή, η χώρα βιώνει ακόμα μια Κουσοβίτσα με τους εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες, που καταφθάνουν από τις εμπόλεμες περιοχές της Ανατολής, αναζητώντας την επιβίωση τους.

Ανάμεσα στις έννοιες που με τόσο παραστατικό τρόπο περιγράφονται στο μυθιστόρημα ξεχωρίζει ο ηρωισμός των γυναικών, που σε κάποια αποστροφή της αφήγησης αναλαμβάνουν πρωτοβουλία και τιμωρούν τους καταπιεστές του τόπου κατά τρόπο που τους καθιστά περίγελους.

Επίσης στα δραματικά γεγονότα που περιγράφονται, νησίδα αισιοδοξίας αποτελεί ο αισθηματικός δεσμός των δύο νέων που ανθεί, ανάμεσα στις μυλόπετρες των πολεμικών συγκρούσεων.

Η μεταφορά των στοιχείων του μυθιστορήματος του Σωτήρη Δημητρίου, στην σημερινή εποχή έχει μια ιδιαίτερη σημειολογία που ιστορεί και διδάσκει.

Η Κουσοβίτσα πλέον δεν είναι μόνο το χωριό της Θεσπρωτίας, αλλά ολόκληρη η Ελλάδα που υφίσταται την απάνθρωπη καταπίεση.

Ο σημερινός Σκούμος Αγάς είναι οι επικυρίαρχοι του χρεωκοπημένου τόπου που αποστραγγίζουν τους κατοίκους του από κάθε οικονομική ικμάδα και τους οδηγούν στην εξαθλίωση.

Ο Λίαλ Νάνος είναι ο ίδιος ο λαός που προσπαθεί με κάθε τρόπο να αντισταθεί στην καταπίεση και που τελικά οδηγείται στην προσφυγιά.

Οι Κουσοβιτσιώτες της προσφυγιάς, είναι σήμερα οι νέοι της Ελλάδας που εγκαταλείπουν την χώρα τους κάτω από την ανάλγητη καταπίεση, αναζητώντας αλλού καλύτερη ζωή.

Η περιγραφή από τον συγγραφέα της επιστροφής των Κουσιοβιτσιωτών στον τόπο τους, μετά από τις περιπέτειες της προσφυγιάς, συμβολίζει την ελπίδα ότι κάποια στιγμή οι σημερινοί νέοι που βρίσκουν καταφύγια σε άλλες χώρες, θα επιτρέψουν για να βοηθήσουν στην ανασυγκρότηση του τόπου.

Η τελική άγρια σύγκρουση του προεστού με τον αγά, παρά τους παλιούς φιλικούς τους δεσμούς, δείχνει το αμείλικτο πρόσωπο της κάθε εξουσίας που δεν επηρεάζεται από καμία προσωπική σχέση.

Στην διαχρονική πολιτική ιστορία, η σύγκρουση διδάσκει ότι οι όποιες προσωπικές σχέσεις με τους ασκούντες εξουσία, δεν παράγουν πολιτικό προϊόν και δεν επηρεάζουν τις πολιτικές αποφάσεις.

Αυτές ανατρέπονται μόνο με συνεχείς, μεθοδικούς και επίμονους, εθνικούς και κοινωνικούς αγώνες.

Η ηρωϊκή παρένθεση των Κουσοβιτσιωτισσών εκφράζει την θέση των σημερινών γυναικών που μαζί με τους άντρες αγωνίζονται για την στήριξη των οικογενειών, την ισχυροποίηση του κοινωνικού ιστού και την ανάταση της ίδιας της πατρίδας.

Η αισιόδοξη αισθηματική παρένθεση του μυθιστορήματος, μας παραπέμπει στην διαχρονική ισχύ της αγάπης που αποτελεί την ισχυρότερη εγγύηση για το μέλλον.

Εξόχως συμβολική και διδακτική σημασία για τις διαχρονικές πολιτικοκοινωνικές συνθήκες, έχει η ανιστόρηση της στάσης που τήρησαν οι διάδοχες γενιές του αγά Σκούμου μετά την απελευθέρωση του τόπου από τα δεσμά της οθωμανικής κυριαρχίας.

Αφού κατ ανάγκην αποδέχθηκαν την νέα κατάσταση, ενσωματώθηκαν στην ελεύθερη ελληνική πατρίδα ως ισότιμοι Έλληνες πολίτες, διατηρώντας την θρησκευτική τους μουσουλμανική ανεξαρτησία, σε αγαστή συμβίωση με τους Χριστιανούς συντοπίτες τους.

Αυτή η ειδυλλιακή σχέση όμως δεν κράτησε πολύ.

Με την εγκατάσταση νέων επικυριάρχων στον τόπο, των Ιταλών και Γερμανών κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, αναστήθηκε ο Σκούμος Αγάς και κύρηξε και πάλι τον πόλεμο εναντίων των απογόνων της γενιάς του Λίαλ Νάνου.

Νοσταλγοί της οθωμανικής αυθαιρεσίας οι απόγονοι της γενιάς του Σκούμου Αγά, ξέχασαν τους όρκους προς την ελληνική κοινή πατρίδα, παρέβλεψαν την κατανόηση και την αγάπη με την οποία τους περιέβαλλαν οι Χριστιανοί συντοπίτες τους και τάχθηκαν με τον εχθρό, υπό την κάλυψη της ένοπλης εξουσίας του οποίου, εστράφησαν με βιαιότητα, μίσος και πρωτοφανή εκδικητικότητα εναντίον του χριστιανικού πληθυσμού.

Η ιστορική αναφορά αυτών των θλιβερών γεγονότων είναι γνωστή και καταγεγραμένη από την ιστορική γραφίδα.

Η προσέγγιση αυτών των γεγονότων μέσα από το οπτικό πρίσμα της σύγχρονης εποχής, διδάσκει την επιφυλακτικότητα που πρέπει να διατηρεί ο καθένας στις επιλογές του, απέναντι σε όσους κυριάρχησαν, ετέθησαν στο περιθώριο εξ αιτίας της πολιτείας τους και των γενικότερων συνθηκών και προσδοκούν την εκ νέου ανάδειξή τους, υποσχόμενοι άλλα από εκείνα που έπραξαν.

Με την αναγραφή στο μυθιστόρημα τοπωνυμίων, φράσεων και άλλων αναφορών στο αρβανίτικο ιδίωμα με ελληνικούς χαρακτήρες, αποδίδεται ένας οφειλόμενος διαρκής φόρος τιμής προς τις θυσίες, τους αγώνες και την γενικότερη εθνική προσφορά του αρβανιτόφωνου ελληνισμού.

Τέλος με τον τίτλο του μυθιστορήματος «Μείναμε εμείς…» που παραπέμπει στους απογόνους των Κουσοβιτσιωτών που παραμένουν στο χωριό τους, την σημερινή Αγία Μαρίνα Θεσπρωτίας, περιγράφονται όλοι οι σημερινοί Έλληνες που παρά τα δεινά που υφίσταται ο τόπος, παραμένουν στις εστίες τους, ανθιστάμενοι και αγωνιζόμενοι, ο καθένας με τον τρόπο του, προσμένοντας την νέα καλύτερη εποχή που κάποια στιγμή, νομοτελειακά θα έλθει.

Η διατύπωση συγχαρητηρίων προς τον συγγραφέα Σωτήρη Δημητρίου, για την εξαιρετική εργασία, είναι αυτονόητη και δεν αρκεί ως επιβράβευση του εξαιρετικού έργου του.

Αυτό το αφιέρωμα θα κλείσει με ευχαριστίες και ευχές.
Ευχαριστίες εκφράζονται προς τον συμπατριώτη ερευνητή για το θαυμάσιο νοσταλγικό ταξίδι επιστροφής στον τόπο και τον χρόνο που προσέφερε.

Ευχαριστίες ανήκουν στον Κουσιοβιτσιώτη πνευματικό ταγό, για την αφύπνιση της ιστορικής, κοινωνικής και πολιτιστικής μνήμης που ενεργοποίησε .

Ευχαριστίες αποδίδονται στον Θεσπρωτό συγγραφέα για τα ερεθίσματα της συνεχούς εγρήγορσης που προκάλεσε και τα οποία απαιτεί η σημερινή εποχή.

Ο νέος τόπος της Κουσοβίτσας κοντά στο παλιό κατεστραμένο χωριό. Σχέδιο του συγγραφέα.

Ευχές τέλος απευθύνονται προς τον φίλο Σωτήρη Δημητρίου για Υγεία, Ευημερία και πάντα ψηλότερες Πνευματικές Αναζητήσεις και Κατακτήσεις.

Το εξώφυλλο του βιβλίου φιλοτεχνημένο από τον ίδιο τον συγγραφέα, εισαγάγει απευθείας τον αναγνώστη στο κλίμα της πλοκής του μυθιστορήματος.

1η δημοσίευση