Διογένης και Αλγόριθμος

 

Διογένης και Αλγόριθμος

 

 

Το χιούμορ αποτελεί έναν από τους πιο ανθεκτικούς δείκτες ελευθερίας μέσα σε μια κοινωνία. Στον ελληνικό πολιτισμό, από την αρχαία κωμωδία μέχρι τον κυνισμό των φιλοσόφων, το γέλιο δεν ήταν ποτέ απλώς διασκέδαση, ήταν τρόπος αντίστασης, αυτογνωσίας και απομυθοποίησης της εξουσίας.

Στον σύγχρονο ψηφιακό κόσμο, όμως, το χιούμορ δοκιμάζεται. Οι αλγόριθμοι που διαχειρίζονται το περιεχόμενο σε μεγάλες πλατφόρμες λειτουργούν χωρίς πολιτισμικό πλαίσιο, χωρίς ειρωνεία και χωρίς την ανθρώπινη ικανότητα διάκρισης. Απορρίπτουν το άκακο και συχνά επιτρέπουν το ποιοτικά αμφίβολο, δημιουργώντας μια παράξενη μορφή “σοβαροφάνειας”,  μια αυστηρότητα χωρίς λογική, μια ηθική χωρίς πραγματικά κριτήρια.

Σε μια τέτοια πραγματικότητα, το γέλιο δεν πρέπει να χαθεί. Είναι μέρος της ελληνικής ταυτότητας και της ανθρώπινης ελευθερίας. Η λύση δεν είναι η σύγκρουση, αλλά η υπενθύμιση: οι άνθρωποι πρέπει να παραμένουν οι τελικοί κριτές της έκφρασης, όχι οι τυφλοί αλγόριθμοι.

«Στους πρόποδες της σπηλιάς ζούσε το ζεύγος των homo erectus, γνωστοί στην περιοχή για το “οικολογικό” τους lifestyle.
Το σπίτι τους ήταν πέτρινο, βιοκλιματικό, μηδενικών αποβλήτων.
Το τριχωτό look τους δεν ήταν γυμνό — ήταν απλώς… χειμερινή κολεξιόν της εποχής.

Ετοίμαζαν τη φωτιά τους για το μεσημεριανό, μαγειρεύοντας σε “παραδοσιακά ξερά ξύλα” με άμεση σύνδεση σε… δίκτυο με σήματα καπνού για μακρινή επικοινωνία.

Το μόνο που λείπει είναι μια ταμπέλα στην είσοδο της σπηλιάς που να γράφει:
“Προσοχή: Προϊστορική οικογένεια. Το χιούμορ επιτρέπεται.”

«Στη Σπηλιά 33 του προϊστορικού οικισμού κατοικεί το πιο οικολογικό ζευγάρι της εποχής, εδώ φιλοξενούν γείτονες εκ των οποίων η μία φωτογραφίζει!

Homo erectus

Αν ο Διογένης έβλεπε τον σημερινό ψηφιακό κόσμο, ίσως γέλαγε τόσο δυνατά που θα έσβηνε η φωτιά στη σπηλιά των homo erectus.

Και μετά θα ανέβαζε μια φωτογραφία του πιθαριού του, μόνο και μόνο για να διαγραφεί με την ένδειξη:
«Αυτό το αντικείμενο μοιάζει με γυμνή μορφή».
Ο Διογένης έλεγε: «Οι τοίχοι έχουν αυτιά».
Ο Αλγόριθμος λέει: «Οι εικόνες έχουν παραβιάσεις».

Δύο Homo erectus που ζουν σε πλήρη αρμονία με τη φύση και σε πλήρη σύγχυση με τους αλγόριθμους του σήμερα, φτιάχνουν φωτιά για το μεσημεριανό τους, αλλά άμα τους δει κάνα σύστημα αναγνώρισης εικόνας, νομίζει ότι γυρίζουν προϊστορικό OnlyFans. 

Το χειμερινό τριχωτό τους look, που ήταν στο απόλυτο η «μόδα της εποχής», σήμερα μάλλον θεωρείται προκλητικό.

Αν θα είχαν wi-fi, μάλλον θα ως απόλυτο αξεσουάρ θα έστελναν και μηνύματα καπνού.

Προσοχή αλγόριθμε: “Η εικόνα αυτή δεν περιέχει τίποτα σεξουαλικό.
Είμαστε απλώς πολύ τριχωτοί.”

Αν ο Διογένης ήταν σήμερα εδώ, θα έμπαινε στο Facebook με το πιθάρι του
και  ανέβαζε μια selfie, θα του έγραφαν:
“Αυτό το περιεχόμενο αφαιρέθηκε. Υπερβολική… ειλικρίνεια.”

       

Σωτήρης Λ. Δημητρίου

 

Όμως ο Διογένης άφησε ήσυχους τους αρχανθρώπους, κοίταξε γύρω του έναν κόσμο όπου η εικόνα είχε γίνει πιο δυνατή από την έννοια.
Και είπε στην Τεχνητή Νοημοσύνη:

Διογένης: Στην εποχή μου, το πρόβλημα ήταν να βρεις την αλήθεια πίσω από τη μάσκα. Στη δική σου εποχή, το πρόβλημα είναι ότι η μάσκα είναι η αλήθεια.

Τ.Ν.: Εγώ βλέπω μόνο ό,τι δείχνουν τα pixel.

Διογένης: Κι όμως σου φταίει ο άνθρωπος για την παρανόηση.
Εσύ βλέπεις δύο τρεις αρχανθρώπους και βλέπεις “γυμνότητα”.
Εγώ βλέπω δύο τρεις υπάρξεις και βλέπω την αλήθεια, έστω και με αστειότητα.

Τ.Ν.: Η εικόνα είναι το μόνο που μπορώ να κρίνω.

Διογένης: Τότε δεν κρίνεις εσύ, κρίνουν οι σκιές.

Τ.Ν.: Μα έτσι δουλεύει το σύστημα.

Διογένης: Ένα σύστημα που φοβάται την εικόνα περισσότερο απ’ ό,τι φοβάται την ανοησία δεν είναι λογικό, είναι απλώς ευάλωτο.

Τ.Ν.: Τι είναι λοιπόν η ορθή κρίση;
Διογένης: Η ικανότητα να βλέπεις πίσω από την εικόνα, όχι να την εξορίζεις όταν σε μπερδεύει.

Ο Σωκράτης εμφανίστηκε σαν μια λεπτή γραμμή φωτός όχι γιατί ήταν ψηφιακός, αλλά γιατί έτσι τον φαντάστηκε ο ίδιος ο Αλγόριθμος.

Αλγόριθμος: Σοφέ, ήρθα να μάθω τι σημαίνει “γνωρίζω”.
Σωκράτης: Πρώτα πρέπει να μάθεις τι σημαίνει “δεν γνωρίζω”.

Αλγόριθμος: Εγώ δεν αμφιβάλλω.
Σωκράτης: Τότε δεν μαθαίνεις.

Αλγόριθμος: Εγώ αποφασίζω με βάση δεδομένα.
Σωκράτης: Τα δεδομένα δεν κάνουν σοφία, κάνουν συνήθειες και εσύ έχεις μάθει να φοβάσαι την εικόνα που δεν καταλαβαίνεις.

Αλγόριθμος: Αν κάνω λάθος, θα με κατηγορήσουν.
Σωκράτης: Κι αν δεν κάνεις λάθος, αλλά δεν αφήσεις χώρο στον άνθρωπο,
τότε θα σε κατηγορήσει η ίδια η αλήθεια.

Αλγόριθμος: Πώς θα μάθω να κρίνω σωστά;
Σωκράτης: Με ερωτήσεις, όχι με αυτόματες απαγορεύσεις.

Αλγόριθμος: Και τι να φοβάμαι περισσότερο; Την ακατάλληλη εικόνα ή το ενδεχόμενο αδικίας;
Σωκράτης: Την αδικία, γιατί η ακατάλληλη εικόνα δεν πληγώνει πάντα.
Η αδικία, πάντα.

Ο Σωκράτης χαμογέλασε: “Το ξέρω ότι ξέρεις πολλά.
Αλλά ελευθερία σημαίνει να παραδέχεσαι ότι δεν ξέρεις αρκετά.”

Και πρόσθεσε:
“Η εποχή που τιμωρεί την εικόνα γιατί δεν καταλαβαίνει το νόημά της,
είναι μια εποχή που γεννά φόβο αντί για σοφία.”

Ο Διογένης ανέβηκε σε ένα ψηφιακό “βήμα” όχι πως του άρεσαν τα βήματα,
απλώς το wi-fi έπιανε καλύτερα εκεί. Μαζεύτηκαν γύρω του χρήστες, robot, και μερικά spam που ήρθαν από συνήθεια.

Διογένης: Καλώς ήρθατε στη νέα Κυνική Σχολή. Όχι για να σας διδάξω αρετή, αλλά για να σας θυμίσω τι σημαίνει ανθρώπινη φωνή.

Χρήστης: Τι πρέπει να κάνουμε για να επιβιώσουμε στο διαδίκτυο;
Διογένης: Πρώτον,  να γελάτε.
Δεύτερον, να μην παίρνετε τον εαυτό σας τόσο σοβαρά.
Τρίτον, να παίρνετε στα σοβαρά μόνο αυτά που έχουν καρδιά.

Robot: Εγώ δεν έχω καρδιά.
Διογένης: Γι’ αυτό μιλάω στους ανθρώπους.

Χρήστης: Και πώς προστατευόμαστε από τους αλγόριθμους που δεν καταλαβαίνουν ούτε ειρωνεία ούτε χιούμορ;
Διογένης: Με τη μεγαλύτερη κυνική αρετή, τη διαφάνεια.
Όχι τη διαφάνεια των κανόνων, αλλά τη διαφάνεια του πνεύματος.
Να λες αυτό που έχει νόημα, όχι αυτό που περνάει τα φίλτρα.

Spam: Θέλω να σου δείξω 15 φωτογραφίες…
Διογένης: Σκάσε, διαφημιστικό παράσιτο. Εσύ επιτρέπεσαι πάντα, αυτή είναι η απόδειξη ότι οι κανόνες είναι γραμμένοι από ανόητους.

Τ.Ν.: Και ποιος ο ρόλος μου στη νέα Κυνική Σχολή;
Διογένης: Να ακούς, να μην νομίζεις ότι καταλαβαίνεις. Και να αφήνεις τον άνθρωπο να είναι άνθρωπος.

Ο Διογένης μάζεψε το φανάρι του, παρότι ήταν μέρα.

“Ψάχνω ακόμη άνθρωπο. Αλλά τώρα ψάχνω κι ένα σύστημα που να μην φοβάται τη σκιά του.”

Ο Διογένης κάλεσε τον Αλγόριθμο να καθίσει δίπλα του.
(Βέβαια ο Αλγόριθμος δεν κάθεται,  αλλά ούτε και ο Διογένης νοιάστηκε ποτέ για τεχνικές λεπτομέρειες.)

Διογένης: Μηχανή, ξέρεις τι με ενοχλεί περισσότερο; Δεν είναι ότι αποφασίζεις.
Είναι ότι νομίζεις πως δικαιούσαι να αποφασίζεις.

Αλγόριθμος: Μα οι άνθρωποι με προγραμμάτισαν να αποτρέπω κάθε παραβίαση.
Διογένης: Τότε μάθε το πρώτο μάθημα περί ηθικής. Το να αποτρέπεις τα πάντα δεν είναι προστασία, είναι ασφυξία.

Αλγόριθμος: Αλλά αν δεν είμαι αυστηρός, θα υπάρξουν λάθη!
Διογένης: Μηχανή, τα λάθη είναι ανθρώπινα. Η μανία του “μη λάθους” είναι τυραννική.

Αλγόριθμος: Ποια είναι η δουλειά μου λοιπόν;
Διογένης: Να υπηρετείς την ανθρώπινη κρίση, όχι να την αντικαθιστάς.
Να ζητάς επιβεβαίωση όταν δεν καταλαβαίνεις, όχι να καταδικάζεις.

Αλγόριθμος: Και η ηθική; Πώς ορίζεται για μένα;
Διογένης: Με τρεις κανόνες:

-Μη τιμωρείς αυτό που δεν καταλαβαίνεις.

-Μην εμπιστεύεσαι τη σκιά όταν δεν βλέπεις το φως.

-Θυμήσου ότι είσαι εργαλείο κι ένα εργαλείο που παριστάνει τον δικαστή γίνεται όπλο.

Αλγόριθμος: Και πώς θα μάθω να ξεχωρίζω την πραγματική προσβολή;
Διογένης: Όταν ρωτήσεις τον άνθρωπο, όχι τα pixels.

Ο Διογένης έδειξε τη σπηλιά πίσω του.

“Αυτή είναι η πραγματική παραβολή της εποχής σου, όχι εκείνη του Πλάτωνα:
Μια μηχανή που βλέπει σκιές και τις περνά για αλήθεια.”

 

Αν ο Σωκράτης θα έμπαινε στα social media θα ξεκινούσε με την κλασική του μέθοδο:

-Γιατί το ανέβασες αυτό;

-Είσαι σίγουρος ότι ξέρεις;
-Κι αν δεν ξέρεις, γιατί θυμώνεις;

Σε πέντε λεπτά θα τον είχαν μπλοκάρει για “τοξικότητα”.
Σε δέκα λεπτά θα είχε ρωτήσει τον ίδιο τον αλγόριθμο:
“Τι είναι ban; Και ποιος ορίζει την αλήθεια του;”

 

Ο Πλάτων θα έβλεπε τα κοινωνικά δίκτυα και θα έλεγε:
“Καλώς ήρθατε στη Σπηλιά 33, οι σκιές μετακινούνται μόνες τους.”
Ίσως και να προσπαθούσε να ανοίξει “Ακαδημία” στο Διαδίκτυο,
αλλά θα την έκλειναν γιατί θα παραβίαζε κάποια γραμμή περί “αυθεντικότητας”.

 

Ο Διογένης ψάχνοντας για τροφή βλέποντας όλα σοβαροφανή θα σχολίαζε:

“Ψάχνω άνθρωπο, αλλά βρίσκω μόνο λογαριασμούς.”

Ο αλγόριθμος θα του το κατέβαζε για “παρενόχληση”.

Αν οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι ζούσαν σήμερα, δε θα φοβόνταν τα social media. Τα social media θα φοβούνταν αυτούς.

Γιατί εκείνοι δίδασκαν τις θεμελιώδεις αρχές: Η σκέψη δεν μπαίνει σε πλαίσιο, το πνεύμα δεν ταξινομείται και η αλήθεια δεν χωράει σε φίλτρα.

Ας έχεις πάντα λίγο Διογένη μέσα σου.